به گزارش پایگاه تخصصی مسجد ، حجت الاسلام و المسلمین سید محمد جواد درچهای امام جماعت مسجد شیخ صدوق و قاری بین المللی قرآن کریم در یادداشت خود به ضرورت پرداخت بیشتر مساجد به قرآن اشاره و موئلفه های یک مسجد قرآنی را بیان کرد.
ضرورت تلاوت قرآن در مساجد
در باب ضرورت تلاوت قرآن در مساجد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «إِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدَ لِلقِرآنِ؛1 مسجدها را برای قرآن خواندن ساختهاند». بر این اساس طبیعتاً باید محور برنامههای مسجد، با قرآن باشد و وقتی بنا شد محوریت با قرآن باشد، لوازم و ابزار آن در مسجد فراهم شود. امام جماعت، هیئت امنا و تمام کسانی که در مسجد مجالی برای ایفای نقش دارند، باید دستبهدست هم دهند و با محوریت قرآن، مسجد را اداره و سازماندهی کنند و از لحاظ محتوایی غنی سازند.
وضعیت فعلی اهتمام به قرآن در مساجد
در کشور مساجدی هستند که ائمه جماعات آنها اصرار خوبی بر حضور قرآن در متن برنامههای خانة خداوند دارند؛ اما به طور کلی نقش قرآن در مساجد کشور خیلی کمرنگ است و در حد مطلوب نیست.
مؤلفههای مسجد قرآنی
از جمله کارهای قابل انجام، بحث جزءخوانی در مساجد است که خوشبختانه چند سالی است در کشور آغاز شده و هر شب ادامه دارد و حتی در بعضی از مساجد، هر وعده آن را انجام میدهند. این حرکت برکات خوبی داشته و بسیاری از اهالی مسجد را جذب قرآن کرده است. این فرایند با تمام موفقیتهایش، میتواند بهتر از این انجام پذیرد که در ادامه به عواملی اشاره میشود که در این زمینه کمککننده است.
1. تلاوت زنده قرآن به جای تلاوت از رادیو
درِ مساجد باید برای تلاوت قرآن در طول شبانهروز باز باشد و اگر به صورت شبانهروزی امکانپذیر نیست، حداقل در همان ساعاتی که در مسجد باز است، سعی شود امکان تلاوت قرآن در مسجد فراهم آید تا کمال استفاده از مسجد برده شود. متأسفانه مشاهده میشود که درِ مساجد صرفاً برای نماز باز و بسته میشود و این خلاف شأن مسجد است.
رهبر معظّم انقلاب در دیدار سال گذشته با ائمة محترم جماعات فرمودند: معنا ندارد درِ مسجد در طول شبانهروز بسته باشد. حتی ایشان تأکید کردند که در بین ساعات روز هر کسی خواست وارد مسجد شود، باید در مسجد باز باشد تا بتواند نمازش را در مسجد بخواند.
اگر بنا شد درِ مسجد باز باشد، نمیتوان بدون برنامه و سوت و کور آن را رها کرد. طبق فرمایش پیامبر که «إِنَّمَا نُصِبَتِ الْمَسَاجِدُ لِلْقُرْآن» میتوانیم از این ساعات بهترین استفاده را برای ترویج مباحث قرآنی بکنیم.
پیشنهاد ویژه
مساجد پیش از هر وقت شرعی به جای اینکه از رادیو تلاوت قرآنی پخش شود، تلاوت زنده و مستقیم از داخل مسجد طی یک برنامه منظم هفتگی توسط قاریان خوشصوت و لحن پخش شود.
نمونه داخلی
این طرح را در شهر ری بیش از ده سال است که اجرایی کردهایم. در حرم حضرت عبدالعظیم طرح تلاوت زنده هنگام اذان انجام میشود و قاریان نیمساعت یا سه ربع پیش از اذان در مسجد حاضر میشوند و در حضور مردمی که برای گوش دادن به ندای قرآن زودتر به مسجد میآیند، به تلاوت قرآن میپردازند.
وضعیت باید بهگونهای باشد که مانند استقبال جامعه برای گوش سپردن به سخنرانی فلان سخنران، مردم از تلاوت زنده و مستقیم قرآن در مساجد نیز استقبال کنند؛ نه اینکه منتظر باشند محفل خاصی تشکیل شود و یک قاری مطرح دعوت گردد.
نمونه خارجی
کشور مصر که به لحاظ قرآنی و توجه به کتاب خدا جزء کشورهای موفق محسوب میشود، از همین نظام قرائت مسجدی به چنین موفقیتهایی رسیده و وقتی از قاریان مصری سؤال میشود که شما به چه کاری مشغولید؟ بسیاری از آنها میگویند: من قاری فلان مسجد هستم. این فرایند بهگونهای است که میتوان گفت که در مساجد کشور مصر دو روحانی حضور دارد: یکی آنکه اقامه نماز میکند و دیگری آنکه قرآن میخواند.
۲. کاشیکاری قرآنی
یکی از نکاتی که در تزئینات و کاشیکاریهای مساجد میتواند لحاظ شود، همین حدیث شریف نبوی «إِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدَ لِلقِرآنِ» است که بار معنایی فراوانی دارد و میتوان از این طریق به تمام اهل مسجد هر لحظه یادآوری کرد که مسجد جایگاه قرآن است.
۳. کرسی تلاوت
کرسی تلاوت از برگزاری کلاس آموزشی مهمتر است و چنانچه کرسی تلاوت هر روزه در مسجد با تلاوت تحریر مجلسی انجام شود، میتواند به رواج فرهنگ قرآنی و قرآنمحوری در مساجد کمک کند.
اگر امام جماعت مسجد بتواند یعنی یک صندلی ویژه و البته چنانچه بشود یک منبر مخصوص تلاوتِ منقوش به آیات قرآن تهیه کند، به ایجاد تصویر حقیقی جایگاه قرائتکننده قرآن و خود قرآن در مسجد کمک شایانی کرده است.
۴. تفسیر آیات توسط امام جماعت
جهت جذابسازی جلسات، برای مستمعان کرسیهای قرآنی، آیات مشخص باشند، و بخشی از این آیات توسط امام جماعت محترم توضیح، ترجمه و تفسیر شود تا مردم معنای آن را بفهمند.
۵. سیستم صوت و تصویر
سیستم صوتی و تصویری مناسب و باکیفیت، همچون مانیتور جهت نمایش آیات، باعث جذابیت تلاوت قرآن در مساجد میشود.
۶. حضور امام جماعت
مردم در مسجد، خواه یا ناخواه، نگاه یا توجهشان به امام جماعت است. مردم در همهچیز به امامشان اقتدا میکنند؛ لذا وقتی امر پسندیده و حسنهای مثل قرائت قرآن در مسجد اجرا میشود، امام جماعت باید در مسجد حضور پررنگی داشته باشد. حتی اگر تخصص بالای قرائت قرآن ندارد، مدیریت جلسه را بر عهده بگیرد. حضور امام جماعت به فرایند جذابسازی مراسم برای نوجوانان و جوانان کمک میکند.
۷. حلقة قرآنی
امام جماعت میتواند با حضور جوانان مسجدی به مدت چهل تا چهل و پنج دقیقه در مسجد حلقة قرآنی تشکیل دهد. حالت مطلوب آن است که امام جماعت خودش متخصص قرائت قرآن باشد. در غیر این صورت، یک استاد یا یک مربی را دعوت کند تا قرائت قرآن جوانان مسجدی ارتقا یابد و ذیل این برنامه، امام جماعت آیاتی را برگزیند و در پنج دقیقه توضیح، تفسیر، ترجمه و مفاهیم آن را بیان کند.
۸. مشوقهای قرآنی
برگزاری مسابقات قرآنی در مسجد و در نظر گرفتن جوایز برای کودکان و نوجوانان و حتی جوانان میتواند عامل جذابیت و انگیزهای باشد که منجر به برجسته شدن نقش قرآن در مسجد شود. این مسابقات میتواند در قالب سؤالی قرآنی باشد که هر شب طرح و جایزهای برای آن در نظر گرفته میشود؛ یا اعلام عامی باشد برای انجام مسابقهای در انتهای ماه و...
۹. بهبود کیفیت قرائت نماز با قرآن
یکی از معضلات جامعة مؤمنان غیرعرب و به طور خاص جامعة ما، بحث قرائت نماز است. ائمه جماعات عموماً قرائتهای نمازشان معمولی است و قرائت تجویدی و با ترتیل نیست. ائمه جماعات میتوانند برای بهبود کیفیت قرائت خود و سایر نمازگزاران، بخشی از کلاس قرائت قرآن را به تجوید الصلاة اختصاص دهند. قرائت قرآن مستحب است، اما قرائت صحیح نماز واجب است و آموزش آن باید بهطور مستمر در سال ادامه داشته باشد تا نتیجة مطلوب حاصل شود.
پینوشت
1. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج3، ص403.