به گزارش پایگاه تخصصی مسجد، سال ۹۸ در حالی آغاز شد که مقام معظم رهبری، بیانیه گام دوم را برای تببین آینده انقلاب اسلامی صادر کردند. مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز شعار سال خود را "بستر سازی مساجد در تحقق گام دوم انقلاب" معرفی و این بیانیه را محور همه فعالیت های این مرکز قرار داد.
پیرو این امر، امسال روزهای دهه تکریم و تعظیم مساجد، با تاثیر از این بیانیه مهم و آینده ساز نامگذاری شده‌اند. به همین بهانه پایگاه تخصصی مسجد پرونده ویژه خبری دهه تکریم و تعظیم مساجد را با محوریت بیانیه گام دوم انقلاب تقدیم خوانندگان خود می‌کند. آنچه که مسلم است در بیانیه گام دوم انقلاب، نسل جدید جایگاه ویژه‌ای دارد. اما نسل جدید متعهد در کجا تربیت می‌شوند؟ ویژگی آن چیست؟ قطعا‍ً در انقلابی که از مسجد برخاسته، بهترین محل تربیت نیروی انقلابی نیز مسجد است.
در مصاحبه پیش رو و مصاحبه‌های آینده، ویژگی مساجد طراز انقلاب که همان مساجد طراز اسلامی هستند، و نقش آنها را در گام دوم انقلاب بررسی می‌کنیم. اما اولین مصاحبه این پرونده، مصاحبه‌ای منتشر نشده از مرحوم آیت الله جذبی امام جماعت مسجد روحانی است که به موضوع ویژگی مسجد طراز اسلامی می‌پردازد. مشروح این گفت و گو در ادامه می‌آید.
مرحوم آیت الله سید ابراهیم جذبی یکی از ائمه جماعات شناخته شده در شرق تهران محسوب می‌شود. وی حدود 24 سال در مسجد روحانی مشغول به فعالیت بود. او که سالها، درس و بحث اساتید بزرگ حوزه را در قم درک کرده و بر اهمیت آموزش علمی و اخلاقی ائمه جماعات و برگزاری دوره های رسمی مسجد داری تاکید داشت و معتقد بود که: یکی از مهمترین رمزهای موفقیت یک امام جماعت بی توقع بودن است. در جلسه مفصلی که با او گفتگو کردیم، علاوه بر اینکه سئوالات کلی ما درباره مسجد طراز اسلامی و ویژگی های ائمه جماعات را پاسخ گفت، به شرح جلسات منظم پرسش و پاسخ هفتگی پرداخت که سالها با کمک بسیج مسجد روحانی برگزار می‌کرد که به گفته‌ی او تاثیر بسزایی در جذب نوجوانان و جوانان به مسجد داشته است. این جلسات به عنوان یک برنامه نمونه مورد تجلیل قرار گرفته است.
یاد آور می‌شود این عالم برجسته شب چهارشنبه 21 فروردین 98 دار فانی را وداع گفت. این مصاحبه چند ماه قبل از وفات ایشان صورت گرفته بود.
در ادامه متن کامل گفتگو با مرحوم آیت‌الله جذبی، امام جماعت با سابقه مسجد روحانی و تولیت مدرسه علمیه حضرت خدیجه ام المومنین(س) را می خوانید:
لطفا خلاصه ای از سوابق تحصیلی خود بفرمایید.
در اوایل بنده در تهران خدمت آیت الله مجتهدی و آیت الله حق شناس بودم، تا اینکه به قم رفتم و بعد از سال 42 و پس از گذراندن دروس سطوح حوزه، از درس‌های آیت الله العظمی گلپایگانی، آیت الله العظمی اراکی، آیت الله عظمی مرعشی و آیت الله حرم پناهی بهره بردم. در سال 1370 به تهران برگشتم و با کمک مردم مسجد روحانی را گسترش دادیم. یکی از آثاری که من در سال های اخیر نوشتم الادب و الاداب درباره سنت‌های پیامبر اسلام (ص) بود، که البته چند سالی است که نیمه کاره رها شده است.
رمز موفقیت یک امام جماعت موفق را در چه چیزهایی می‌دانید؟
برای امام جماعت در درجه اول اخلاص اهمیت دارد. توفیقی است که خداوند مسجد را در اختیار گذاشته است بنابراین ما باید در درجه اول با اخلاص باشیم و با عزت نفس هیچ توقعی از هیچ کسی نداشته باشیم و با حضور مرتب در مسجد و حسن اخلاق با مردم رفتار کنیم.
مرحوم آیت الله مجتهدی به طلاب می‌گفت: اگر برای تبلیغ به جایی رفتید یک کشمش از کسی نگیرید. بنده در این مسجد از هیچ کسی هیچ گونه توقعی نداشته‌ام. اگر ما از مراکز و سازمان های دولتی هم توقعی داشته باشیم این موجب می‌شود که توقعی وجود بیاید که حق پوشانده شود.
امام جماعت باید به موقع در مسجد حضور داشته باشد. بنده یک ساعت قبل از اذان در مسجد هستم و مشکلات مختلف را پیگیری می‌کنم. مسجد باید جوابگوی نیازهای مادی و معنوی اهالی محل باشد. امام جماعت باید خود را وقف مسجد کند برخی کارهای اجرایی خارج مسجد باعث می‌شود امام جماعت به کار اصلی خود نرسد. امام جماعت هم باید به کارهای علمی برسد و هم کارهای خدماتی اش را انجام دهد. امام جماعت موفق وقت اضافی ندارد تا صرف کارهای دیگر کند.
بنابراین امام جماعت موفق باید واجد مختصاتی باشد. وقت شناسی، حضور بموقع در مسجد، توقع نداشتن از مردم، جوابگوی نیازهای مادی و معنوی بودن، و برقراری رابطه صمیمانه با مردم، مناعت طبع داشتن، اخلاق خوش، ظاهر پسندیده داشتن، دخالت ندادن بستگان در کارهای مسجد، آزاده بودن و توکل به خداوند داشتن از مهمترین این ویژگی هاست.
به نظر من یکی از آموزه های زیربنایی، فرمایشات پیامبر(ص) در حادثه غدیر خم است و این باید توسط ائمه جماعات سرلوحه قرار گیرد. در ضرورت شناخت غدیر در اسلام همین بس که بدون شناخت ولی خداوند هیچ عبادتی مقبول نیست.
نکته دیگر اینکه ائمه جماعت که یک کار حساس و پیچیده ای را دارند باید دوره های آموزشی علمی و اخلاقی را بگذرانند و به آنها مجوز و مدرک داده شود.
از نظر شما ویژگی هایی مسجد طراز اسلامی چیست؟
مساجد اولین پایگاهی است که خداوند برای بشر مقرر فرموده است و امیدواریم از این پایگاه برای رفع نیازهای مادی و معنوی مردم استفاده کنیم.
اینکه مسجد طراز اسلامی توسط مقام معظم رهبری رایج شده است جای بسی تشکر دارد. مسجد باید با نشاط و جوان پسند باشد و این باید با اخلاص و تحصیلات همراه باشد. ما در جوانی شبانه روز در مسجد بودیم. مسجد طراز اسلامی همچنین باید ظاهری تمیز داشته باشد. چون مسجد محل رجوع همه مردم است هر چند زینت کردن آن مزمت شده اما آراستگی آن ضروری است.
در مسجد روحانی چه برنامه هایی برای جذب و تثبیت حضور کودکان و نوجوانان در مسجد به کار برده می شود؟
جذب مردم و جوان‌ها به مسجد یک هنر است و لازمه آن بی توقع بودن است. امام جماعت حتی نباید توقع سلام داشته باشد. قناعت و دوری از تشریفات و تجملات هم لازمه امام جماعت در مسجد است.
ائمه جماعات باید سیره پیامبر اسلام(ص) را در همه زمان‌ها عمل کنند. از ابتدایی که بنده به مسجد روحانی آمدم برای همه اقشار و سنین برنامه های جداگانه گذاشتیم. ما در تمام موالید و وفیات برنامه می‌گذاریم و به اسامی و القاب مسجدی ها هدیه می دهیم و همین باعث می‌شود در طول سال جمعیت زیادی در این مسجد حضور پیدا کنند. نکته دیگر اینکه امام جماعت باید از جوانان به عنوان نیروهای اجرایی بهره ببرد.
به نظر شما نقش پدری و مدیریتی امام جماعت را چگونه می‌توان در مسجد عملیاتی کرد؟
اگر امام جماعت بخواهد جناحی و خطی عمل کند موجب قهر یک گروه خواهد شد. امام جماعت مدیریت محله را دارد اما نباید با همه سازش کند. ما معتقدیم هر جناحی یک محسنات و اشتباهاتی دارد. امام جماعت باید راه صحیح را به مردم ارائه دهد. در امور کشورداری و سیاستگذاری ها همه مردم باید از مقام معظم رهبری حمایت کنند البته در امور عبادی دیگر مردم می توانند از دیگر مراجع عظام تبعیت داشته باشند.
از ارتباط خود با پایگاه بسیج مسجد برای ما توضیح دهید.
اول اینکه ما در این مسجد فعال شدیم برخی از اعضای بسیج هماهنگ نبودند، اما بعد ها این مشکل برطرف شد. ما هفته ای یکبار با اعضای جوانان مسجد و بسیج نشست‌های پرسش و پاسخ داریم که به عنوان برنامه نمونه هم شناخته شده است. در این نشست ها به پرسش های متفاوت در همه حوزه ها پاسخ می‌دهیم.
از نظر شما مناسب ترین روش برای اداره کردن هزینه های مسجد چیست؟
مساجد خانه دوم مردم است و نباید توسط کسانی غیر از خود مردم اداره شود. مردم باید در خیر و شر مسجد دخالت داشته باشند اگر این طور نباشد مردم هم در خدمات و هزینه‌ها وارد نمی‌شوند.
آیت‌الله برهان در دوره جوانی استاد ما بود. ایشان وقتی مسجد لرزاده را بنا می‌کردند گفتند که مسجد نباید موقوفه داشته باشد. این مسجد روحانی هم موقوفه ندارد. بنده معتقد هستم مسجد نباید از شهرداری و نهادهای دیگر پول بگیرد.
مردم مسجد ما چون می‌بینند که از جایی پول نمی‌گیریم با طیب خاطر کمک می‌کنند. ما حتی از امور مساجد هم کمک نگرفته‌ایم. صرفه‌جویی در هزینه های مسجد هم موجب جذب اعتماد مردم برای کمک و در نهایت بی نیازی مسجد از کمک های جانبی می‌شود.
مراکز فرهنگی موازی با مسجد در محلات را تهدید محسوب می‌کنید یا فرصت؟
مراکز و نهادهای فرهنگی موازی مسجد شاید زمانی بر اساس مصلحتی ایجاد شده باشند اما نکته مهم این است که مراکز فرهنگی آن جور که باید و شاید نمی‌توانند این بودجه‌ها را صرف آموزش‌های صحیح کنند و بیشتر بودجه صرف ظواهر می‌شود.
از دیگر فعالیت های خود در قبال همسایگان، اهالی مسجد و بخصوص خانواده های شهدا بفرمایید.
یکی از کارهای ما در مسجد روحانی این بود که در هفته یک روز به منزل یکی از شهدا می رفتیم و چندین سال این کار را کردیم. پس از آن هم به یاد شهدا هر هفته در مسجد مراسم ویژه ای برگزار می‌شود.
عیادت از مریضان، رفع اختلافات، شرکت در مراسم مختلف هم وظیفه امام جماعت است که در واقع پدر معنوی مسجد محسوب می‌شود. در اختلافات خانوادگی هم تا جایی که توانسته ام وساطت کرده‌ام چرا که رفع اختلافات مومنین یکی از نقش‌های امام جماعت است. باید بگویم که اخلاق خوش زینت امام جماعت است.
چه برنامه ای برای پیوند مسجد و مدرسه داشته‌اید؟
درباره ارتباط مدرسه و مسجد هم ما پیش از مدارس می‌رفتیم اما این کار به نیروی های مددکار نیاز دارد. بخصوص در سال های اخیر به علت ناتوانی بنده دیگر امکان ادامه دادن آن طرح وجود نداشت. در مسجد ما شناسایی جوانان نخبه از طریق بسیج صورت می گیرد. علاوه بر اینها برخی مدارس در جماعت شرکت می کنند.
نظر شما درباره اقامه نماز جماعت صبح در مسجد چیست؟
این موضوع اهمیت ویژه ای دارد. امام جماعت برای برپایی نماز صبح باید منافع نماز جماعت صبح را برای مردم بیان کند.
چه توصیه هایی برای برگزاری بهتر مراسم عزاداری و سایر مراسمات در مساجد دارید؟
در مراسم ها و بخصوص عزاداری ها نباید جنبه های اخلاقی فراموش شود. چرا که عزاداری مقدمه ای برای فهم و تبعیت از امام است و انسان نباید به شعرخوانی و سینه زنی اکتفا کند. اینکه اخیرا مراسم ختم بدون سخنران برگزار می‌شود یک فاجعه است. باید ما برای بازماندگان وعظ بیان کنیم و درست نیست برخی به مداحی اکتفا می کنند.
ارزیابی شما از اقدامات مرکز رسیدگی به امور مساجد چیست؟
کار امور مساجد در چند سال اخیر معجزه بوده است. امیدوارم که موفقیت های امور مساجد ادامه داشته باشد. تا به حال تحول فکری در امور مساجد اتفاق افتاده است.